Buty wspinaczkowe mają zaskakująco długą historię – pierwsze egzemplarze powstawały jeszcze przed II wojną światową. Jednak obuwie, którego używamy aktualnie, nawiązuje raczej do modeli z wczesnych lat 80. Od tego czasu buty wspinaczkowe podlegają ciągłej ewolucji, która traci może na dynamice, jednak nie znaczy to, że co kilka lat nie pojawiają się nowe, warte wypróbowania modele. Wersje spotykające się z akceptacją wspinaczy przyczyniają się do powolnej śmierci rynkowej dotychczasowych bestsellerów, dlatego firmy starają się nieustannie ulepszać istniejące wzory i projektować zupełnie nowe modele. Od tego zależy ich obecność na rynku.
Tym, którzy nie mają pojęcia, jaki model kupić, śpieszą z pomocą różnego rodzaju testy butów wspinaczkowych. Co prawda można się z nich dowiedzieć o preferencjach testerów, jednak czają się tam też pułapki. Wiarygodność testerów rośnie wraz z trudnością pokonywanych dróg czy sukcesami na zawodach wspinaczkowych. Jest to w miarę logiczne, jeżeli chodzi o buty dla zaawansowanych wspinaczy, jednak przy modelach dla początkujących i średnio zaawansowanych ta ocena nie zawsze jest miarodajna. Po latach wspinania bardzo trudno wrócić w wyobraźni do czasów, kiedy ubranie pierwszego buta wspinaczkowego przypominało ściskanie stopy w imadle. Trudno więc takiemu wspinaczowi „wejść w buty” osoby o mniejszym doświadczeniu czy preferującej inny charakter wspinania. Przykładowo: nie spotkałem się z testerem, który sprawdzałby buty pod kątem wspinania górskiego. Przy wąskim horyzoncie ocen buta zamierzone (pozytywne) cechy mogą być opisane w teście jako minusy. To trochę tak jakby jednonogi krytykował triathlon. Nie przez przypadek testów nie wygrywają buty dla początkujących, a jedynie modele zaawansowane. To tak, jakby uhonorować Mont Everest medalem dla najwyższej góry (Leonard Cohen). Czy inne góry nie są z tego powodu warte zdobycia? Chyba nawet lepiej zdobyć te inne góry niż sam Everest.
Dobrym sposobem na wyrobienie własnej opinii o butach jest udział w testach organizowanych na ściankach przez producentów. Mamy wtedy do dyspozycji kilka zróżnicowanych modeli, które możemy nieśpiesznie sprawdzać w identycznych warunkach.
Decyzja, jaką mają do podjęcia zaawansowani wspinacze, nie jest specjalnie skomplikowana. Kupują modele, które używają i chwalą koledzy. Czym mają się kierować pozostałe grupy wspinaczy (które są w przytłaczającej większości)? Nasuwa się tylko jedna prawidłowa odpowiedź: komfortem!
Dlaczego? Gdybym miał wybrać jedną cechę, która odróżnia but wspinaczkowy w kwestii stopnia zaawansowania, to byłaby to jego asymetryczność. Czym bardziej zaawansowany, tym jego konstrukcja wymusza wysunięcie dużego palca bardziej do przodu. Im bardziej palec wysuwa się do przodu, tym większa część naszego ciężaru na nim się opiera. To z kolei powoduje, iż takie buty są czasami niemożliwe do założenia przez adeptów wspinaczki, a ich dłuższe używanie (drogi wielowyciągowe) wymaga sporej motywacji.
Z tych powodów w prezentacji butów wspinaczkowych przyjęliśmy kryterium podziału na buty dla: początkujących, średnio zaawansowanych, zaawansowanych. Jednak należy wziąć pod uwagę fakt, iż but dla przedstawicieli każdej z tych grup może być z powodzeniem używany przez profesjonalnego wspinacza. Odwrotna sytuacja jest trudniejsza do realizacji, chyba że wybrany rozmiar będzie większy, niż wymaga tego konstrukcja buta. W tym miejscu warto wspomnieć o doborze rozmiaru. Na proces ten wpływają: konstrukcja (asymetryczność, konstrukcja pięty), materiał cholewki (skóra naturalna rozciąga się, skóra syntetyczna raczej tylko dopasowuje do kształtu stopy), producent. Największe problemy z doborem rozmiaru przysparza skóra naturalna. Przy butach z materiału syntetycznego wybieram rozmiar, który mi odpowiada, i kupuję buty o pół numeru mniejsze. Po dopasowaniu do stopy będą idealne. O ile buty wspinaczkowe mają być mniejsze? Dla osób początkujących będzie to najczęściej rozmiar taki, jak buty „do chodzenia”, ewentualnie pół, maksymalnie cały numer mniejsze. W przypadku osób zaawansowanych może to być but o dwa, czasami nawet trzy rozmiary mniejszy (w przypadku większych stóp). Należy jednak pamiętać, iż nawet początkujący powinni mieć palce lekko zgięte, w przeciwnym przypadku but nie będzie pracował tak, jak powinien. I jeszcze jedna ważna sprawa: buty wspinaczkowe nie muszą, a nawet nie powinny być wygodne jak buty „do chodzenia”. Warto się do tej myśli przyzwyczaić.
Kolejnym przyjętym przy prezentacji butów kryterium jest ich przeznaczenie. Podejmując decyzję o zakupie, warto zastanowić się nad tym, do jakiego typu wspinaczki będziemy ich używać. Główna linia podziału przebiega pomiędzy butami do bulderingu i do wspinania z liną. Buty do bulderingu powinny być bardziej miękkie, posiadać jak najwięcej gumy z każdej strony, aby pracować całą stopą (szczególnie ważna jest guma nad palcami – do podhaczeń). Również pięta przy bulderingu nie powinna być za twarda, ale jednocześnie powinna pozwalać skutecznie haczyć piętę na małych ząbkach czy „na tarcie”. Takie buty mogą być agresywne (asymetryczne), jednak bez przesady. Obuwie do wspinania z liną dążą do asymetryczności i twardości (aby wspomagać stopę podczas dłuższego wspinania). Wszelkie haczenia stopy są oczywiście ważne, jednak nie aż tak istotne jak przy bulderingu.
Zakup butów jest bardzo złożoną sprawą. Na wybór wpływają również: kształt stopy, osobiste gusta, cena itd. Po zużyciu kilku par nasze preferencje wykrystalizują się, a możliwy wybór zawęzi do dwóch, trzech modeli. Jednak buty nigdy nie będą decydować o tym, czy drogę (bulder) zrobimy, czy ostatecznie się to nie uda. Dlatego nie należy podchodzić do ich zakupu ze zbytnim pietyzmem. Parafrazując znane powiedzenie o szkole, to jednak paluszek i główka decydują ostatecznie o wspinaczkowym sukcesie.
W kwestii doboru butów na wielowyciągową wspinaczkę górską – do stopnia VII UIAA problemu nie ma – zasadniczo wystarczą wygodne buty dla początkujących. Powyżej „siódemki” w górach wszyscy znani mi wspinacze stosują precyzyjne buty z górnej półki. Nie ma mowy o wspinaniu na trudnych drogach w wygodnych „kapciach”. Ponieważ drogi w górach mają wiele wyciągów a precyzyjne buty muszą być dopasowane, czyli nie ma możliwości by wytrwać w nich na stanowisku. Dlatego pierwszą operacją po wpięciu się do stanowiska jest zawsze zdjęcie butów. Zatem na trudnych drogach wielowyciągowych unikamy butów wiązanych, które są bardziej kłopotliwe, zwłaszcza w zakładaniu, jeśli mamy wiszące stanowisko i nie stoimy na półce.
Na ekstremalnie trudne wyciągi często zabieram dodatkowo parę najlepszych butów, które wykorzystuję tylko na tym najtrudniejszym wyciągu.
[table nl=”~~” class=”por”]
Nazwa ,Fusion,Durango VCR,Atomyc
,
,
,
Producent,Red Chili,Red Chili,Red Chili
Dedykowane przeznaczenie: boulder/skały /uniwersalne ,uniwersalne,uniwersalne,boulder/skały
Dla kogo: ,średnio zaawansowany/zaawansowany ,poczatkujący/średnio zaawansowany ,średnio zaawansowany/zaawansowany
Waga: ,580 g (rozmiar 7.5 UK) ,520 g (rozmiar 7.5 UK) ,440 g (rozmiar 7.5 UK)
Materiał cholewki: ,skóra naturalna ,skóra syntetyczna ,skóra syntetyczna
Rodzaj zapięcia: ,2 asymetryczne rzepy ,2 rzepy ,1 rzep
Dostępne rozmiary: ,3-12 UK + rozmiary połówkowe ,3-12 UK + rozmiary połówkowe ,3-12 UK + rozmiary połówkowe
Dodatkowe informacje: ,But z najnowszej kolekcji Red Chili – rozwinięcie znanego i cenionego Spirita VCR; z którego przejął m.in. umieszczoną w pięcie płytkę absorbującą energię o nazwie Impact Zone. Wzmocnienie śródstopia zwiększa sztywność buta; nie odbierając mu nic z komfortu. Mocna pięta i precyzyjny czubek dbają o komfort i odpowiednie operowanie butem. Dwie wersje – męska oraz damska. Oblany gumą Vibram XS Grip. ,Bestseller w ofercie Red Chili – dopracowywany przez lata i sprawdzony przez wielu wspinaczy. Durango VCR to jeden z tych modeli; które idealnie sprawdzą się jako buty dla osoby początkującej lub średnio zaawansowanej; pozwalając im rozwinąć swoje umiejętności wspinaczkowe bez ograniczania komfortu. Czubek okaże się zaskakująco skuteczny; także dla osób wymagających od buta maksymalnej precyzji. Guma to autorska konstrukcja Red Chili – RX1 o grubości 4.2 mm. ,Ten highendowy; mocno asymetryczny but to jeden z najnowszych projektów Red Chili. Agresywny kształt buta umożliwia precyzyjną pracę czubkiem; podczas gdy pojedynczy rzep mocno trzyma stopę. Ergonomicznie zaprojektowana pięta ułatwia haczenie na projektach boulderowych. Dodatkowa guma; znajdująca się na przodzie buta; umożliwia wygodne podhaczanie palców. Guma to Vibram XS Grip o grubości 4.5 mm.
Cena detaliczna: ,369;99 ,279;99 ,429;99
[/table]
[table nl=”~~” class=”por”]
Nazwa ,OCTAN,OASI,TARIFA, IATI
,
,
,
,
Producent,Red Chili,Tenaya,Tenaya,Tenaya
Dedykowane przeznaczenie: boulder/skały /uniwersalne : ,boulder/skały ,boulder/skały ,boulder/skały ,skały/boulder
Dla kogo: ,średnio zaawansowany/zaawansowany ,średnio zaawansowany/zaawansowany ,średnio zaawansowany/zaawansowany ,średnio zaawansowany/zaawansowany
Waga: ,500 g (rozmiar 7.5 UK) ,510 g (rozmiar 7.5 UK) ,520 g (rozmiar 7.5 UK) ,560 g (rozmiar 7.5 UK)
Materiał cholewki: ,skóra syntetyczna ,mikrofibra ,mikrofibra ,mikrofibra + skóra naturalna
Rodzaj zapięcia: ,3 rzepy ,2 indywidualnie regulowane rzepy Draxtor (z możliwością zastąpienia 2 samodzielnych rzepów 1 dużym padem) ,system szybkich sznurówek ,2 indywidualnie regulowane rzepy Draxtor (z możliwością zastąpienia 2 samodzielnych rzepów 1 dużym padem)
Dostępne rozmiary: ,3-12 UK + rozmiary połówkowe ,1-13 UK + rozmiary połówkowe ,1-13 UK + rozmiary połówkowe ,1-13 UK + rozmiary połówkowe
Dodatkowe informacje: ,Asymetryczny but o umiarkowanym wygięciu. Bardzo mocno obudowana pięta z dodatkowymi żłobieniami okaże się świetna w czasie baldowych przystawek. Mocne ogumowanie buta ogranicza jego rozbijanie się; podczas gdy skórzana wyściółka redukuje posuw stopy w czasie wspinania. Konstrukcja Octana sprawia; że maksymalnie duża siła kierowana jest na czubek buta. Podeszwa jest dzielona i oblana gumą Vibram XS Grip. ,Pierwszy z modeli TENAYA opracowany według nowej koncepcji RB Range X; zapewniający maksymalną precyzję przy zachowaniu typowego dla tej marki komfortu. Miękką charakterystykę buta uzupełniają bardzo dobrze zaprojektowana pięta i dodatkowo wzmocniony gumą przód. Ostro zarysowany czubek świetnie sprawdzi się na wapiennym wspinaniu „po niczym”. Zastosowana guma to Vibram XS Grip o grubości 3.5 mm. Produkowany w Hiszpanii. ,Wiązana wersja OASI; z którym dzieli system nośny oraz gumę Vibram XS Grip. Delikatnie sztywniejsza konstrukcja przypadnie do gustu osobom; które dużo wspinają się na krawądkowych drogach. System szybkich sznurówek umożliwia bezproblemowe dopasowanie buta do aktualnych potrzeb. Dobrze zaprojektowana pięta nie uciska ścięgna Achillesa i umożliwia szybkie włożenie TARIFY. Wyprodukowany w Hiszpanii. ,Najnowszy z modeli opartych na technologii RB Range X. IATI to model dedykowany osobom o szerszej stopie; poszukującym większego komfortu bez rezygnacji z precyzji wspinania. O odpowiednie oddychanie i rozbijanie się buta dba cholewka wykonana z mieszanki mikrofibry i skóry naturalnej. Mimo szerszej konstrukcji czubek zachowuje precyzję pracy znaną z OASI; wspomaganą dodatkowo głęboką; dobrze dopasowaną piętą. Wyprodukowany w Hiszpanii.
Cena detaliczna: ,389;99 ,419;99 ,399;99 ,479;99
[/table]
[table nl=”~~” class=”por”]
Nazwa ,RA,Guardian,Django men
Producent,Tenaya,EB,EB
Dedykowane przeznaczenie: boulder/skały /uniwersalne : ,boulder/skały/wielowyciągówki/ścianka ,buldering/skały/panel,buldering/skały /panel
Dla kogo: ,początkujący/średnio zaawansowany ,średnio zaawansowany/zaawansowany ,średnio zaawansowany/zaawansowany
Waga: ,410 g (rozmiar 7.5 UK) ,450 g ,430g
Materiał cholewki: ,mikrofibra ,mikrozamsz ,materiał syntetyczny high-tech micro fiber FST
Rodzaj zapięcia: ,2 rzepy ,ukośny rzep ,potrójny rzep
Dostępne rozmiary: ,1-13 UK + rozmiary połówkowe ,35-45 (z połówkami) ,35-45
Dodatkowe informacje: ,Klasyczny; rzepowy model przeznaczony dla początkujących i średnio zaawansowanych użytkowników. Delikatnie asymetryczny; z łagodną linią pięty i komfortową; tekstylną wyściółką. Dodatkowy pasek gumy ogranicza rozbijanie się buta i zapewnia stałe dopasowanie do stopy. Mocny czubek gwarantuje bezproblemowe stawianie buta na najbardziej nawet wymytych stopniach. Guma to Vibram XS Grip i grubości 4 mm. Wyprodukowany w Hiszpanii. ,Guma Daytona 5 mm; twarda guma na czubku buta; szczególnie użyteczna podczas wspinania w skałach po małych stopniach; wygodny mikrozamsz; dzięki któremu skóra na nogach „oddycha”. ,Guma Daytona 5 mm; profilowana piętka umożliwiająca haczenie; wygięcie pozwalające stawać precyzyjnie na małych stopniach; dopracowany kształt; eliminujący puste przestrzenie w bucie.
Cena detaliczna: ,389;99 ,419;99 ,399;99
[/table]
[table nl=”~~” class=”por”]
Nazwa ,Supra,Shaman,Skwama, Miura XX
Producent ,Evolv,Evolv,La Sportiva,La Sportiva
Dedykowane przeznaczenie: boulder/skały /uniwersalne : ,skały ,bouldering/skały ,boulder ,skały
Dla kogo: ,średnio zaawansowany/zaawansowany ,zaawansowany ,zaawansowany ,zaawansowany
Waga: ,510 g (rozmiar 42 EU) ,538 g (rozmiar 42 EU) ,480 g (para w rozmiarze 42) ,560 g (waga dla rozmiaru 42)
Materiał cholewki: ,Synthetic ,Synthetic (Synthratek VX upper) ,naturalna skóra ,naturalna skóra
Rodzaj zapięcia: ,3 rzepy ,3 rzepy ,rzep ,sznurowadła
Dostępne rozmiary: ,35;5-48 EU ,35;5 – 48 EU ,33-46 ,od 32 do 46 z połówkami
Dodatkowe informacje: ,Supra jest butem delikatnie asymetrycznym. Świetnie sprawdza się na mikrokrawądkach i bardzo słabych stopniach. Model doskonale sprawdzi się na polskiej jurze oraz na długich drogach. ,Model mocno asymetryczny z wyprofilowanym podbiciem i technologią „Love Bump” (miękka guma na śródstopiu). Shaman umożliwia komfortowe haczenie palców dzięki oblaniu gumą dużej powierzchni górnej części buta. ,Duża asymetria; Podeszwa Vibram XS Grip 2 4 mm; technologia S-Heel; system P3: Permanent Power Platform; mocno zabudowane palce i pięta dla łatwiejszego haczenia. ,Podeszwa Vibram XS Edge 4 mm; system P3: Permanent Power Platform; edycja limitowana.
Cena detaliczna: ,499 ,559 ,589 ,629
[/table]
